Eerder deze maand werd bekend dat een aantal bejaarden in een tehuis in Rotterdam elkaar het leven zuur maakt. Hardnekkige pesterijen in verzorgingshuizen zijn niet nieuw. Veranderende rollen binnen een groep en bijbehorende frustraties zijn veelvoorkomende oorzaken van het pesten, zeggen experts.
Protocol
In 2011 ontwikkelde het Nationaal Ouderenfonds een speciaal pestprotocol. Dat fungeert als leidraad voor verzorgingshuizen om het pesten onder hun bewoners aan te pakken en te voorkomen. Het protocol, bestaande uit zeven actiepunten die een instelling kan ondernemen, werd opgezet nadat uit eerder onderzoek door de Radboud universiteit bleek dat een op de vijf bewoners aangaf slachtoffer te zijn van pesten.
Alleen aanspreken heeft geen nut, ook bewustwording naar het personeel toe is noodzakelijk.
Sancties
Bob van der Meer, psycholoog en deskundige op het gebied van pesten, denkt dat een protocol weinig zin heeft. Er moeten regels worden opgesteld, die moeten worden gehanteerd. En er moeten hierop sancties volgen.”
Een oplossing zou een soort mentoruur kunnen zijn, waarbij de senioren van gedachten kunnen wisselen over de sfeer in de groep, zegt de psycholoog. Tijdens die bijeenkomst kunnen ze dan verder brainstormen over mogelijke oplossingen tegen het pesten.
Zondebok
Van der Meer spreekt van het zondebokfenomeen, dat zowel bij mensen als bij sommige dieren voorkomt. “Je ziet dat terug bij groepen die noodgedwongen samen zijn, zoals op school, op het werk, in gevangenissen. Het is mensen eigen om slachtoffers te zoeken. Daarnaast is pesten een verschijnsel van alle tijden, iets dat altijd wel ontstaat in een dergelijke groep.”
“Machtsbesef kan doorslaan naar pesten”, zegt Corina Gielbert, directeur van het Nationaal Ouderenfonds.
Pesten kan ontstaan door een verstoord evenwicht binnen de groep.
“De samenstelling van een groep in een verzorgingstehuis verandert continu, er overlijden mensen. De rollen veranderen daardoor ook steeds. In een groep zie je dat er leiders zijn en volgers. In een groep als deze wisselt dat meer. Dat machtsbesef kan doorslaan naar pesten. Dat kan verbaal pesten zijn, zoals anderen uitschelden, maar ook een fysieke vorm hebben, zoals iemand blokkeren met een rollator of iemand een duwtje geven.”
Weerbaar
Frustratie speelt vaak een grote rol bij de oorzaak van het pesten, weet Van der Meer. “Senioren die in een tehuis belanden, voelen zich vaak door iedereen verstoten. Ze willen sociaal onafhankelijk zijn, en dat lukt niet. Die frustratie uiten zij vervolgens op iemand anders.”
Gielbert wijst er ook op dat de kinderen van vroeger, en dus de senioren van nu, nauwelijks werden voorgelicht over pesten.
“Wat je ook weleens hoort in kleinere plaatsen of dorpen, is dat een pester en een gepeste elkaar na jaren weer tegenkomen in het verzorgingshuis. Zij kennen elkaar van vroeger en zijn in de buurt blijven wonen. In zo’n kleine plaats is er vaak weinig tot geen keuze in het aanbod van verzorgingshuizen, wat ertoe leidt dat de pester en gepeste onder één dak wonen. Ondanks al die jaren gaat het pesten dan gewoon weer door.”
Net zoals bij kinderen het geval is, worden mensen die afwijken vaker gepest. “We doen nu een project voor de LHBT-ouderen (lesbienne, homo, biseksueel of transgender, red.). Zij durven vaak niet uit te komen voor hun identiteit. We hebben ouderen gesproken die na hun bekendmaking zeggen geen leven meer te hebben.”
Niet alleen de bewoners onderling pesten elkaar; ook de verzorgenden nemen weleens de rol van pester op zich, zegt Gielbert. “Dat wordt niet snel gemeld. Dat kan meerdere oorzaken hebben: als er sprake is van machtsverhoudingen binnen het bedrijf, kan dit ook tot uiting komen naar de bewoners. En soms kan het liggen aan slecht contact tussen de verzorgenden en de familie van de oudere. Door onenigheid onderling ontstaan er frustraties, die zorgen voor een negatieve sfeer, en dat bevordert weer het pestgedrag.”
Eenzaam
Het pesten kan voor het slachtoffer ernstige gevolgen hebben. “Als het pesten zo’n zes maanden of langer aanhoudt, kan het zelfs voor PTSS (posttraumatische stressstoornis) zorgen. Het pesten leidt ook vaak tot grote eenzaamheid. Ouderen komen hun kamer niet meer uit en hebben nauwelijks meer sociale contacten. Daarnaast gaat hun zelfbeeld naar de knoppen.”
Gielbert pleit ervoor dat iedere instelling een pestprotocol inzet. “Dat zou ik heel gezond vinden. Het pestprotocol zou eigenlijk door elk verzorgingstehuis of -instelling moeten worden opgenomen, net zoals bij scholen.”
Ook volgens Van der Meer is het noodzaak dat dit probleem harder wordt aangepakt. “Het is van levensbelang. Al kan het bij ouderen lastig zijn om hen te veranderen. Soms zie je dat de kwaadaardige trekjes van een senior juist erger worden.”(bron: NU.nl)